زیست علمی تمام نشدنی

زیست، علمی تمام نشدنی

میکروب

میکروب ها موجودات بسیار کوچک و ساده ای هستند که باعث بیماری می شوند. برای آن که بتوانید آن ها را ببینید، باید تصویر آن ها را با میکروسکوپ حداقل صد برابر بزرگتر کنید. باکتری ها و ویروس ها از انواع مختلف میکروب هستند.

میکروب ها انواع بسیار مختلفی دارند. برخی باعث عفونت و ضخم می شوند و عفونت های پوستی مانند کورک ایجاد می کنند. برخی دیگر موجب بیماری های بسیار خطرناکی مثل سل، وبا و برخی از انواع مسمومیت های غذایی می شوند. باکتری ها را میتوان با مواد زد عفونی کننده و دارو های آنتی بیوتیک از بین برد. میتوان داروهایی مانند واکسن و سرم برای محافظت افراد در برابر میکروب ها به کار برد. به این کار ایمن سازی می گویند.

ویروس ها از باکتری ها بسیار کوچک ترند، این میکروب ها باعث نواع بیماری ها، از بیماری های خفیف مثل سرما خوردگی تا انواع کشنده مثل ایدز و هاری می شوند.

برای معالجه ی بیماران مبتلا به بیماری های ویروسی نمی توان از آنتیبیوتیک های معمولی استفاده کرد. می توان برخی از دارو های زد ویروسی را به کار برد و می توان با زدن واکسن، افراد را در مقابل عفونت محافظت کرد.

باکتری ها و ویروس ها در گیاهان و جانوران نیز بیماری ایجاد می کنند، مانند تب مالت در دام ها و هاری در سگ. بیماری های ویروسی گیاهان باعث تغییر رنگ ها و توقف رشد گیاه می شوند.

باکتری

پهنای ردیفی از صد باکتری حدودا برابر پهنای نقطه ی پایان این جمله است. باکتری ها چنان فراوانند که وزن کل آن ها بیش از وزن مجموع موجودات دیگر است. باکتری ها در شمار قدیمی ترین موجودات زنده اند. فسیل هایی از باکتری هایی که 3 میلیارد سال پیش کشف شده است. برخ باکتری ها می توانند غذای خود را با استفاده از انرژی خورشید بسازند ( فتوسنتز)، اما بیشتر آن ها بر روی گیاهان و جانوران در حال پوسیدن یا به صورت انگل موجودات زنده زندگی می کنند. باکتری ها همه جا هستند: در اعماق اقیانوس ها، در خاک، روی پوست ما و حتی در هوا.

باکتری ها با دو نیم شدن تولید مثل می کنند. این کار آن قدر سریع انجام می شود که فقط یکی از آن ها می تواند ظرف 24 ساعت 4000 میلیون میلیون میلیون باکتری تولید کند.

باکتری ها نوعی میکروب هستند.

فساد و بیماری

یاخته ی باکتری به سرعت، از طریق تقسیم شدن، تکثیر می شود و به همین دلیل عفونتی که تازه ایجاد شده است ممکن است به بیماری ناگهانی و فساد سریع منجر شود. باکتری ها نر و ماده ندارند و شیوه ی توارث در آن ها بسیار ساده است. آن ها ژ های خود را از طریق جهش تغییر می دهند و از این راه ممکن است در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم شوند. آن ها می توانند ژن های ارگانیسم های دیگر را نیز وارد خود کنند و این امر استفاده ی تجاری از آن ها را برای ساختن برخی دارو ها و یا مواد شیمیایی به خصوص امکان پذیر می سازد.

تاریخچه

زمانی مردم گمان می کردند که غذای مانده به این دلیل خراب می شود که به قارچ یا میکروب تبدیل می شود. لویی پاستور دانشمند فرانسوی، نشان داد که غذا را میکروب های موجد در هوا فاسد می کند نه تغییر ماهیت آن. وی غذای تازه پخته شده ی تمیز را در دو ظرف شیشه ای گذاشت؛ در یکی را بست و در دیگری را باز گذاشت تا هوا وارد آن شود. فقظ غذا ظرف در باز فاسد شد.

یاخته و تقسیم آن ها

یاخته ها اجزای ساختمانی زنده و ریزی هستند که میکروب ها، جانوران و گیاهان از آن ها ساخته می شوند. میکروب ها و برخی از گیاهان و جانوران بسیار ساده، مانند آمیب فقط یه یاخته دارند. بیشتر موجودت زنده از تعداد بسیار زیادی یاخته که در کنار هم قرار گرفته اند، ساخته شده اند. بدن شما از میلیارد ها یاخته ساخته شده است. بیشتر این یاخته ها بسیار کوچکند و فقط با میکروسکوپ های قوی می توان آن ها را دید. مثلا پنای یک گلبول قرمز فقط 007/0 میلی متر است.

ساختمان یاخته

بخش های اصلی بیشتر یاخته ها یکسان است. هر یاخته به وسیله ی غشاء یاخته ای محصور شده است و همین غشاء یاخته ها را در کنار هم نگه می دارد. در درون این غشاء، یاخته به دو بخش تقسیم می شود: هسته و سیتوپلاسم. هسته حاوی ژن های بدن است. ژن ها، که از دی.ان.ا. ساخته شده اند، بر ساخت پروتئین ها نظارت می کنند. آن ها، همراه با مواد شیمیایی دیگر، تمام مواد موجود در بدن را می سازند.

سیتوپلاسم هسته را در بر می گیرد و حاوی چند « اندام » یاخته ای متفاوت به نام اندامک است. این اندامک ها وظایف مختلفی دارند. برخی از آن ها، یعنی میوکندری ها، به یاخته ها امکان می دهند که برای تأمین انرژی گلوکز و اکسیژن را با هم ترکیب کنند. برخی دیگر، که ریبوزوم نامیده می شوند، پروتئین می سازند. ریبوزوم ها از دی.ان.ا. موجود در هسته پیام های شیمیایی دریافت می کنند. این پیام ها به طور دقیق به آن ها میگویند کدام پروتئین را بسازند. در یاخته های گیاهی، اندامک های سبزرنگی به نام کلروپلاست وجود دارد که حاوی کلروفیل اند. این ماده انرژی نور خورشید را به دام می اندازد و کلروپلاست ها از آن برای ساختن قند از دی اکسید کربن و آب استفاده می کنند.

تقسیم یاخته ای

یاخته ها با دو نیم شدن تولید مثل می کنند. ژن های موجود در هسته ی یاخته به صورت رشته های بلندی به نام کروموزوم به هم متصل شده اند. هنگامی که یاخته آماده ی تقسیم می شود، هر یک از کروموزوم های آن دو پاره میشوند. در این هنگام، یاخته دو رونویس از ژن های ( دی.ان.ا.) خو در اختیار دارد. سپس هسته و سیتو پلاسم دو نیمه می شوند و دو یاخته ی جدید پدید می آید که هر یک حاوی رونویسی کامل از دی.ان.ا. یاخته است.

بافت ها

گروه های یاخته ها را بافت می نامند. یاخته های سازنده ی یک بافت همه از یک نوع هستند. به این ترتیب مثلا بافت های ماهیچه ای متشکل از یاخته هایی است حاوی دسته ی متراکمی از رشته های پروتئینی که می توانند منقبض شوند. بافت عصبی متشکل از زوائد نازک و بلند و یک غشاست و می تواند پیام های الکتریکی عصبی را انتقال دهد.

ماهیچه

تقریبا تمام جانوران ماهیچه دارند. ماهیچه ها از طریق انقباض عمل می کنند. ماهیچه نمی تواند خود را بکشد، اما ممکن است بر اثر عمل ماهیچه های دیگر کشیده شود. هنگامی که ماهیچه ها از دستگاه عصبی پیام عصبی دریافت کنند، منقبض می شوند. آن ها مقدار زیادی انرژی لازم دارند که از غذا تامین می شود. انسان ها سه نوع ماهیچه دارند. نوع اول به استخوان ها چسبیده است و برای حرکت دادن بدن استفاده می شود. این نوع ماهیچه ها تنها زمانی که اراده کنید حرکت می کنند، به همین دلیل آن را ماهیچه ی ارادی نامیده اند. هنگامی که بخواهید حرکت کنید، این نوع ماهیچه اسکلت را می کشد و آن را از محل مفصل ها خم می کند. نوع دوم ماهیچه ممکن است بدون این که متوجه شوید منقبض شود و به همین دلیل آن را ماهیچه ی غیر ارادی نامیده اند. یک نمونه ی آن، ماهیچه ی دور مری است که غذا را در طول مری پیش می برد.

نوع سوم ماهیچه که در قلب وجود دارد، ماهیچه ی قلبی نامیده می شود و می تواند سال ها، بدون خستگی، یکسره کار کند.

حشره ها و پرندگان ماهیچه های ویژه ای برای حرکت دادن بال های خود دارند. پشه ها و پشه ریزه ها می توانند بیش از هزار بار در هر ثانیه بال بزنند. ماهیچه هایی که پوسته های صدف های دریایی را در کنار هم نگه می دارند، ساعت ها، بدون آن که انرژی زیادی مصرف کنند یا خسته شوند، بی وقفه در حالت انقباض می مانند.

انسان 639 ماهیچه از نوعی دارد که بدن را حرکت می دهند. این ماهیچه ها تقریبا تا نیمی از کل وزن شما را تشکیل می دهند. شما روی بزرگترین و قوی ترین ماهیچه ی بدن خود یعنی ناحیه ی لمبرتان می نشینید. از همین ماهیچه ها برای بلند شدن از وضعیت نشسته یا بالا رفتن از پله استفاده می کنید.