مومیایی 1

مومیایی ها 1

از مومیایی ها چه می دانید؟

اگر چه معروفترین مومیایی های جهان متعلق به مصر باستان هستند، اما در دویست سال گذشته مومیایی های گوناگونی در مناطق مختلف جهان کشف شده اند.

مومیایی ها در واقع، بدن انسانی است که نسج نرم آن تا مدت ها پس از مرگ صاحبش حفظ شده باشد. اما برای درک این موضوع که چرا فرایند مومیایی کردن و حفظ بدن، چنین توجه دانشمندان را به خود جلب کرده است، باید ابتدا با تغییر هایی آشنا شویم که در بدن رخ می دهند.

بعد از مرگ چه می شود؟

به طور معمول، تا چند ماه پس از مرگ همه ی بافت های نرم بدن تجزیه و به تدریج ناپدید می شوند؛ به گونه ای که در نهایت فقط اسکلت فرد بر جای می ماند. اما سرعت تجزیه ی جسد به عوامل گوناگونی، از جمله شرایط محیطی بستگی دارد. وقتی فردی می میرد، ابتدا اندام هایی از او که انواع آنزیم های گوارشی را در خود دارند – مانند روده ها- توسط همین آنزیم ها هضم و تجزیه می شوند. بعد، تجزیه دیگر بافت های نرم مشاهده می شود و این فرایند چند ماه طول می کشد. اما در محیط های گرم و مرطوب، سرعت این فرایند بیشتر است. زیرا گرما و رطوبت، سرعت تکثیر باکتری ها را تسریع می کند و وجود باکتری های بیشتر به معنی تجزیه ی سریع تر است. اما اگر جسد در محیطی بسیار سرد و خشک یا در مکانی بدون اکسیژن قرار داشته باشد، تجزیه به طور کامل صورت نمی گیرد و شاید این فرایند هزاران سال طول بکشد. به همین علت، اجسادی که در یخچال های قطبی، در بیبان های بسیار خشک و بی باران یا در اعماق بدون اکسیژن برخی باتلاق ها دفع می شوند، تا قرن ها سالم باقی می مانند. به این جسدها، مومیایی های طبیعی می گویند.

چرا اجساد را مومیایی می کردند؟

مصریان باستان توجه خاصی به زندگی پس از مرگ داشتند و معتقد بودند که اگر جسم فرد مرده باقی بماند، صاحبش همچنان می تواند در جهان دیگری زندگی کند. اما برای زندگی پس از مرگ به غذا، وسایل زندگی و جسمش احتیاج دارد! در واقع، میل به جاودانگی نخستین و مهم ترین انگیزه ی آنها برای حفاظت از مردگانشان بود.

اجساد را چگونه مومیایی می کردند؟

مصری ها ابتدا مردگانشان را بدون هیچ پوشش محافظی، و تنها با مقداری وسایل زندگی، در شن های داغ بیابان دفع می کردند. گرما این اجساد را خشک و تیره می کردو اما شکل کلی اجساد همچنان حفظ می شد. بعد از چند نسل، مصری ها اجسادشان را درون پوشش های حصیری و بعد درون جعبه های محکم چوبی قرار دادند و پس از مدتی نیز استفاده از تابوت ها در بسته و مقبره های سنگی کوچک و بزرگ در میان آن ها رواج یافت. اما این اجساد آشکارا تجزیه می شدند. به هر حال، بعد از گذشت چند نسل و کسب تجربیات چندین ساله، مصری ها توانستند به شیوه ی دقیقی برای حفظ اجسادشان دست یابند. آن ها ابتدا جسد را در حوضچه ای پر از آب نیل فرو می بردند و شستشو می دادند. بعد آن را روی میزی چوبی قرار می دادند، مغزش را از جمجمه خارج می کردند. برای خارج کردن احشای داخلی، روش های گوناگونی وجود داشت. در یک روش ارزان تر، روغن مخصوص را وارد بدن می کردند تا تمام حفره های داخلی آن پر شود. سپس سوراخ های بدن را مسدود می کردند و جسد را به حال خود می گذاشتند. چند روز بعد، وقتی سوراخ ها را دوباره باز می کردند، روغن و اندام های داخلی که به صورت مایع در آمده بودند، از بدن خارج می شدند.        

اما در شیوه ای که برای ثروتمندان به کار می رفت، بعد از خارج کردن مغز، شکافی در طرف چپ بدن ایجاد، و اندام های درون شکم را یکی یکی خارج می کردند. اما قلب همیشه در جای خود باقی می ماند. زیرا به عقیده ی مصریان، قلب مرکز بدن و جایگاه احساس و اندیشه بود. اندام های خارج شده را پس از شستشو و اندود کردن نوعی ماده ی چسبناک به آن ها، نوار پیچی می کردند و در ظرف ها سفالی زیبایی قرار می دادند تا همراه صاحبشان به جهانی دیگر سفر کند. سپس هفره ی شکم و قفسه ی سینه را با نوعی شراب می شستند و پر از مواد گیاهی و بخورات مختلف می کردند. وجود این مواد گیاهی از چروک شدن بافت ها هنگام خشک شدن جلوگیری می کرد. بعد جسد روی سطح شیب داری قرار می گرفت و با گردی خاص پوشیده می شد. این گرد مخلوطی از ترکیبات سدیم بود که از ساحل دریاچه های مصر به دست می آمد. گرد نمکی، رطوبت جسد را جذب می کرد، اما بر خلاف ماسه های داغ سبب تیرگی یا سختی پوست جسد نمی شد. جسد باید 35 تا 40 روز درون این گرد در فضای باز بماند و در این مدت محافظی از حمله ی لاشخورها ی صحرایی به آن جلو گیری می کرد. وقتی رطوبت جسد کاملاً گرفته می شد، گیاهان معطر را از داخل شکم و سینه ی جسد خارج می کردند و این دو حفره با همان گرد نمکی پر می شد. سپس شکاف پهلو را می دوختند و تمام بدن را به ماده ای چسبنده آغشته می کردند تا مانع نفوذ رطوبت به آن شود. بعد از این مرحله، نوبت نوارپیچی جسد می رسید. برای نوار پیچی هر جسد، حدود372 متر مربع پارچه مصرف می شد. عملیات نوار پیچی کار بسیار حساس و دقیقی بود که یک تا دو هفته طول می کشید. بین لایه های آخر نوار نیز نوعی طلسم قرار می دادند تا صاحبش را در دنیا از مرگ حفظ کند. بعد از نوار پیچی، جسد را با ماده ای چسبنده و خمیر مانندی می پوشاندند که پس از مدتی خشک و غیر قابل نفوذ می شد. نوعی نقاب زیبا نیز بر چهره ی جسد قرار می دادند. این نقاب در واقع، نشانه ی شناسایی فرد در جهان پس از مرگ بود.

در نهایت، جسد را داخل تابوتی پر از نقش و نگار و شبیه بدن انسان قرار می دادند و تابوت را نیز همراه با مقداری غذا و وسایل زندگی به مقبره اش می بردند.